መጋቢት 30 ፣ 2013

Askarta muuqaalka ka muuqdaa ma yihiin ciidamo ka qayb galay dagaal dhawaan ku dhex maray gobolada Soomaalida iyo Canfarta?

HAQCHECKFact checking

Haqcheck wuxuu cadeeyay inuu been yahay

Avatar: Hagos Gebreamlak
ሓጎስ ገብረኣምላኽ

A fact-checker at HaqCheck, he has worked for Fortune as a reporter previously.

Endalkachew Teka

Askarta muuqaalka ka muuqdaa ma yihiin ciidamo ka qayb galay dagaal dhawaan ku dhex maray gobolada Soomaalida iyo Canfarta?

On 19 Diseembar 2013 qoraal facebook ah oo lagu magacaabay magaca Afmeer tv. (bog ay la socdaan 224,661 oo raacsan) ayaa lala wadaagay muuqaal muujinaya gaari meydad ah oo qaada hal ciidan iyo ciidamo iyo sheegasho ah in ciidanka booliska gaarka ah ee Soomaalida iyo ciidamada gobolka Canfarta ay dagaal qaraar ku dhexmarayaan xadka agagaarka Sitti. Aaga Shiniile]. Qoraalku wuxuu sheeganayaa inuu jiro khasaare culus oo soo gaadhay ciidamada gobolka Canfarta waxaana ladilay seddex qof oo rayid ah oo soomaali ah labona waa la dhaawacay. Si kastaba ha ahaatee, HaqCheck ayaa sheegashada sheegatay isla markaana xaqiijisay in sawirka hoose ee muujinaya ciidamada uusan la xiriirin iskahorimaadka iyo iska hor imaadyadii hubeysnaa ee u dambeeyay ee dhexmaray ciidamada Soomaalida iyo kuwa Canfarta, sidaa darteed, waxay jagada uga dhigeen BEEN sababtoo ah adeegsiga a sawir khaldan oo lagu taageerayo sheegashada.

Cafarta iyo ciisaha soomaalida waxay kujireen colaad ilaa tobanaan sano kahor  sababo kala duwan awgood. Waxa jiray dagaalo beeleedyo ka dhacay aaga xuduuda, gaar ahaan aaga Shiniile, oo ka mid ah sagaalka aag ee dawlad deegaanka Soomaalida, iyo Gabi Rasuul iyo Awsirasu oo ka tirsan dawlad deegaanka Canfarta. Dhulalka la isku haysto, Unduffo, Gedamaytu, iyo Adaytu magaalooyinka, waxay ku yaalliin labada aag ee Canfarta. Sheegashooyinka dhulka iyo isku dhacyada ayaa soo noqnoqda sababo la xiriira dad badan oo Issa ah oo soomaali ah oo degan magaalooyin Gabi Rasuul iyo Awsirasu, oo ka tirsan gobolka canfarta.Dawlad-deegaanka Soomaalida iyo Canfarta ayaa oggolaaday oo kala saxeexday heshiis nabadeed, oo uu bilaabay ra'iisal wasaarihii xilligaas si loo kala xadeeyo soohdimaha u dhexeeya si ay xal rasmi ah uga gaaraan colaadda u dhexeysa beel-wadaagta Canfarta iyo Issa ee sannadka 2006-ka. dowlad goboleed ahaan sidii degmooyin gaar ah oo ka tirsan beesha Ciise; Gedamaytu wuxuu kudhexmaray degmada Amibara, Undufo ilaa degmada Gewane iyo Adaytu ilaa degmada Mille. Si kastaba ha noqotee, bishii Maajo ee sanadka 2011 dowlad deegaanka soomaalida ayaa si kali kali ah u burisay kana baxay heshiiskii xadeynta xuduuda iyagoo diiday in la siiyo sedex degmo gobolka canfarta oo ay ku tilmaamtay mid aan dastuurka waafaqsaneyn laguna soo rogay rabitaanka shacabka deegaanka. Waxaa lagu soo waramayaa in iska hor imaad hubeysan oo cusub uu dhex maray labada ciidan gobolka labo bilood ka hor waxaana ku dhintey 27 qof.

Xaaladdan dhexdeeda awgeed ayaa waxaa soo ifbaxay sawir leh sawir muujinaya ciidamada oo sheeganaya inuu jiro iska horimaad hubaysan oo cusub, ciidamada Soomaalida iyo kuwa Canfartana waxay dagaal ba’an ku hayaan aagga xadka. Si kastaba ha noqotee, raadinta muuqaalka gadaal ee sawirka loo adeegsaday barta facebook ayaa muujineysa in sawirka uusan aheyn khilaaf dhowaan soo kala dhex galay labada dowlad goboleed. Sawirka ayaa markii ugu horaysay lagu daabacay facebook Abriil 26, 2011 iyada oo lagu qoray qoraal ah in isku dhacyo u dhexeeyay ciidamada gobolka uuna noqon karo isku xidhka soo socda

Sawirka Asalka:

Waxaa la siiyay, in ay jiraan khilaafyo tobanaan sano jirsaday oo ka taagnaa xadka labada dowladood ee Canfarta iyo Soomaalida. Si kastaba ha ahaatee, HaqCheck ayaa sheegashada sheegatay waxayna xaqiijisay in sawirka hoose ee muujinaya gaari ay saaran yihiin ciidanku uusan la xiriirin iska hor imaad hubaysan oo dhawaan dhex maray ciidamada Soomaalida iyo kuwa Canfarta, sidaa darteedna uu xilka uga dhigayo mid been ah adeegsiga sawir khaldan oo lagu taageerayo sheegashada.

Xaqiiqda waxaa hubiyay: Hagos Gebreamlak

Waxaa tarjumay: Endalkachew Teka

Tifatiraha:Bruck Negash Teame

Maqaalka soo socdaa wuxuu ka mid yahay HaqCheck, hindisaha hubinta luuqadaha badan ee Addis Zeybe, oo ay maamusho Waaxdeeda R&D.

አስተያየት