የታክሲ ምጣኔ ሀብትና የተገልጋይ ህዝብ ብዛትየአዲስ አበባ ትራንስፖርት ቢሮ ተግባራትና ኃላፊነት ተብለው ከተጠቀሱት አንዱ ‘የተቀናጀ የሕዝብና የጭነት ትራንስፖርት ሥርዓት ያደራጃል፣ እንዲስፋፋም ያደርጋል። የሚል ዝርዝር ኃላፊነት ይገኝበታል። ቢሮው እንዲስፋፋ ያደርጋል ሲባል በዋነኛነት የግል ሴክተሩን ተጠቅሞ እንደሆነ ግልጽ ነው። ብዙዎች እንደሚስማሙት ከአዲስ አበባ የህዝብ ቁጥር እድገት ጋር አብሮ የሚሄድ የታክሲ አገልግሎት ማቅረብ አዳጋች እንደሆነ የአደባባይ ምስጢር ነው። የትራንስፖርት እጥረቱ በመባባሱ በማለዳ ወደ ስራ በምሽት ወደቤት መግባት እጅግ አዳጋች እንደሆነባቸው የከተማዋ ነዋሪዎች ለተለያዩ መገናኛ ብዙኃን በምሬት ሲናገሩ ማየት የተለመደ ሆኗል።ይህን የመንግሥትና የአገልግሎት ሰጪዎችን እሰጥ አገባ በተመለከተ የኢኮኖሚክስ ባለሙያው መንግስቱ በስር ራይድን የመሳሰሉ ዘመናዊ የታክሲ አገልግሎት ከኢኮኖሚ አንጻር ጠቀሜታን ከሁለት ዋና ዋና ጉዳዮች አንጻር ያዩታል። የመጀመሪያው የሸማቾች ያልተገባ ኪሳራ (consumer loss)ን ከምጣኔ ሃብት ኃልዮት በመጥቀስ ያስረዳሉ። ይህም ተጠቃሚዎች ለሚያገኙት ተመሳሳይ አገልግሎት የሚያወጡት ተጨማሪ ወጪ ወይም ብክነት ማለት ነው። በዚህ መሰረትም ባለሙያው “ባለኝ መረጃ ተጠቃሚዎች ለታክሲ አገልግሎት የሚከፍሉት ክፍያ በራይድ ሲሆን ከቀድሞዎቹ ታክሲዎች በጣም ያነሰ ነው። ይህም ዜጎች ለተመሳሳይ አገልግሎት ከፍ ያለ ክፍያ ይከፍሉ እንደነበር ያሳያል። እሱም የሸማቾች ያልተገባ ኪሳራ ነው ይላሉ። እንደራይድ ያሉ አገልግሎቶች መኖር ይህን መሰሉን ብክነት ያስቀራል በማለት ይከራከራሉ።ሌላው ከትራንስፖርት አገልግሎት እጥረት አንጻር ነው። ይሄውም አሁን ካሉት መሰረታዊ ችግሮች አንዱ የትራንስፖርት አገልግሎት ነው። አሁን ባለው ሁኔታ እንደ ራይድ ያሉ አገልግሎቶች አጠቃላይ አቅርቦትን(supply) ከማሳደግ አንጻር መጠነኛም ቢሆን አስተዋጽኦ ይኖራቸዋል። እነዚህን አገልግሎት ሰጪዎች ማገድ አጠቃላይ አቅርቦቱን ማሳነስና ችግሩን ከማባባስ ውጪ ጥቅም እንደማይኖረው ያስረዳሉ። ከዚህ በተጨማሪም ከምርታማነት አንጻር የቤት መኪናዎቻቸውን ለታክሲ አገልግሎት የሚያውሉ አሽክርካሪዎች ተጨማሪ ስዓት እንዲሰሩ ጊዜያቸውን በስራ እንዲያሳልፉና ተጨማሪ ገቢ እንዲያገኙ እድሉን ማግኘታቸው ለሀገር ኢኮኖሚ ከሚያበረክተው በጎ አስተዋጽኦ አንጻር የሚበረታታ እንደሆነ ይናገራል። መንግስትም ራይድን በመሰሉ አገልግሎት ሰጪዎች ካልታገዘ የከተማዋን የትራንስፖርት እጥረት ችግር ብቻውን መፍታት እንደሚከብደው አስተያየት ሰጪዎች ያሰምሩበታል። በአጠቃላይ ለለውጥ ዝግጁ ያለመሆን በሰፊው ይስተዋላል። ይህ ግን ዛሬ የጀመረ ግትርነት አይመስልም። “ሁሉን ነገር የኔ አገር ሰው ቢያውቅልኝ ደስ ይለኝ ነበር። … ግን በጄም አይሉም።” ዳግማዊ ምኒሊክበ1900 አጼ ምኒሊክ በንትሌይ የተሰኘችውን የመጀመሪያ አውቶቢል ከእንግሊዝ አገር ሲያስመጡ በወቅቱ መኳንንቱና ህዝቡ መኪናዋን መጠጋት ቢፈሩም ንጉሱ ግን መኪናዋ ላይ ለመውጣት ብዙም አላመነቱም፡፡ መኪናዋን ተሳፍረውም መኪናዋን ሲያሽከረክር ለነበረው ዌልስ የተባለው እንግሊዛዊ “ከፈረስ ትቀድም እንደሁ አፍጥነህ አሳየኝ ይሉት ነበር፡፡ ምኒሊክ የህዝቡን ሁኔታ ካዩ በኋላ “ሁሉን ነገር የኔ አገር ሰው ቢያውቅልኝ ደስ ይለኝ ነበር። ግን አይሆንላቸውም። በጄም አይሉም።” በማለት የኢትዮጵያውያንን አዲስ ነገር ቶሎ ያለመላመድ ባህል ታዝበው መናገራቸውን ጳውሎስ ኞኞ አጤ ምኒሊክ በተባለው መጽሐፋቸው አስፍረውታል።የራይድ አሽከርካሪው ግርማም ሆነ የራይድ ተጠቃሚው ሳምሶን ኢትዮጵያዊያን አዲስ ቴክኖሎጂ ሲመጣ ቶሎ ያለመቀበል ባህል ችግር እንዳለብን ያምናሉ። አዲስ ቴክኖሎጂን ካለው ሁኔታ ጋር አስመምተን ችግራችንን መፍታት ላይ ይቀረናል ይላሉ። እናም ኢትዮጵያዊያን የኖረው አዲስ ነገር የመቀበል ባህላችን እየጎተተን ይሆን? የአጼ ሚኒሊክ መኳንንት መኪና መጠጋት እንደፈሩት የዘመኑ ባለስልጣናት ቴክኖሎጂን እየፈሩ ይሆን?የኤዲተር ማስታወሻ፡ አዲስ ዘይቤ ለዚህ ጽሁፍ ዝግጅት ጉዳዩ በቀጥታ የሚመለከታቸው መካከል በዚህ ጉዳይ ላይ የአዲስ አበባ ትራንስፖርት ባለስልጣን ኮሙኒኬሽን ዳይሮክቶሬትን እና የራይድ ሥራ አስፈጻሚን ለማነጋገር በአካልና በስልክ ያደረገችው ተደጋጋሚ ሙከራ አልተሳካም። ፈቃደኛ በሆኑ ጊዜ ግን አስተያየታቸውን ለማስተናገድ ዝግጁ ነች ።የታክሲ ምጣኔ ሀብትና የተገልጋይ ህዝብ ብዛትየአዲስ አበባ ትራንስፖርት ቢሮ ተግባራትና ኃላፊነት ተብለው ከተጠቀሱት አንዱ ‘የተቀናጀ የሕዝብና የጭነት ትራንስፖርት ሥርዓት ያደራጃል፣ እንዲስፋፋም ያደርጋል። የሚል ዝርዝር ኃላፊነት ይገኝበታል። ቢሮው እንዲስፋፋ ያደርጋል ሲባል በዋነኛነት የግል ሴክተሩን ተጠቅሞ እንደሆነ ግልጽ ነው። ብዙዎች እንደሚስማሙት ከአዲስ አበባ የህዝብ ቁጥር እድገት ጋር አብሮ የሚሄድ የታክሲ አገልግሎት ማቅረብ አዳጋች እንደሆነ የአደባባይ ምስጢር ነው። የትራንስፖርት እጥረቱ በመባባሱ በማለዳ ወደ ስራ በምሽት ወደቤት መግባት እጅግ አዳጋች እንደሆነባቸው የከተማዋ ነዋሪዎች ለተለያዩ መገናኛ ብዙኃን በምሬት ሲናገሩ ማየት የተለመደ ሆኗል።ይህን የመንግሥትና የአገልግሎት ሰጪዎችን እሰጥ አገባ በተመለከተ የኢኮኖሚክስ ባለሙያው መንግስቱ በስር ራይድን የመሳሰሉ ዘመናዊ የታክሲ አገልግሎት ከኢኮኖሚ አንጻር ጠቀሜታን ከሁለት ዋና ዋና ጉዳዮች አንጻር ያዩታል። የመጀመሪያው የሸማቾች ያልተገባ ኪሳራ (consumer loss)ን ከምጣኔ ሃብት ኃልዮት በመጥቀስ ያስረዳሉ። ይህም ተጠቃሚዎች ለሚያገኙት ተመሳሳይ አገልግሎት የሚያወጡት ተጨማሪ ወጪ ወይም ብክነት ማለት ነው። በዚህ መሰረትም ባለሙያው “ባለኝ መረጃ ተጠቃሚዎች ለታክሲ አገልግሎት የሚከፍሉት ክፍያ በራይድ ሲሆን ከቀድሞዎቹ ታክሲዎች በጣም ያነሰ ነው። ይህም ዜጎች ለተመሳሳይ አገልግሎት ከፍ ያለ ክፍያ ይከፍሉ እንደነበር ያሳያል። እሱም የሸማቾች ያልተገባ ኪሳራ ነው ይላሉ። እንደራይድ ያሉ አገልግሎቶች መኖር ይህን መሰሉን ብክነት ያስቀራል በማለት ይከራከራሉ።ሌላው ከትራንስፖርት አገልግሎት እጥረት አንጻር ነው። ይሄውም አሁን ካሉት መሰረታዊ ችግሮች አንዱ የትራንስፖርት አገልግሎት ነው። አሁን ባለው ሁኔታ እንደ ራይድ ያሉ አገልግሎቶች አጠቃላይ አቅርቦትን(supply) ከማሳደግ አንጻር መጠነኛም ቢሆን አስተዋጽኦ ይኖራቸዋል። እነዚህን አገልግሎት ሰጪዎች ማገድ አጠቃላይ አቅርቦቱን ማሳነስና ችግሩን ከማባባስ ውጪ ጥቅም እንደማይኖረው ያስረዳሉ። ከዚህ በተጨማሪም ከምርታማነት አንጻር የቤት መኪናዎቻቸውን ለታክሲ አገልግሎት የሚያውሉ አሽክርካሪዎች ተጨማሪ ስዓት እንዲሰሩ ጊዜያቸውን በስራ እንዲያሳልፉና ተጨማሪ ገቢ እንዲያገኙ እድሉን ማግኘታቸው ለሀገር ኢኮኖሚ ከሚያበረክተው በጎ አስተዋጽኦ አንጻር የሚበረታታ እንደሆነ ይናገራል። መንግስትም ራይድን በመሰሉ አገልግሎት ሰጪዎች ካልታገዘ የከተማዋን የትራንስፖርት እጥረት ችግር ብቻውን መፍታት እንደሚከብደው አስተያየት ሰጪዎች ያሰምሩበታል። በአጠቃላይ ለለውጥ ዝግጁ ያለመሆን በሰፊው ይስተዋላል። ይህ ግን ዛሬ የጀመረ ግትርነት አይመስልም። “ሁሉን ነገር የኔ አገር ሰው ቢያውቅልኝ ደስ ይለኝ ነበር። … ግን በጄም አይሉም።” ዳግማዊ ምኒሊክበ1900 አጼ ምኒሊክ በንትሌይ የተሰኘችውን የመጀመሪያ አውቶቢል ከእንግሊዝ አገር ሲያስመጡ በወቅቱ መኳንንቱና ህዝቡ መኪናዋን መጠጋት ቢፈሩም ንጉሱ ግን መኪናዋ ላይ ለመውጣት ብዙም አላመነቱም፡፡ መኪናዋን ተሳፍረውም መኪናዋን ሲያሽከረክር ለነበረው ዌልስ የተባለው እንግሊዛዊ “ከፈረስ ትቀድም እንደሁ አፍጥነህ አሳየኝ ይሉት ነበር፡፡ ምኒሊክ የህዝቡን ሁኔታ ካዩ በኋላ “ሁሉን ነገር የኔ አገር ሰው ቢያውቅልኝ ደስ ይለኝ ነበር። ግን አይሆንላቸውም። በጄም አይሉም።” በማለት የኢትዮጵያውያንን አዲስ ነገር ቶሎ ያለመላመድ ባህል ታዝበው መናገራቸውን ጳውሎስ ኞኞ አጤ ምኒሊክ በተባለው መጽሐፋቸው አስፍረውታል።የራይድ አሽከርካሪው ግርማም ሆነ የራይድ ተጠቃሚው ሳምሶን ኢትዮጵያዊያን አዲስ ቴክኖሎጂ ሲመጣ ቶሎ ያለመቀበል ባህል ችግር እንዳለብን ያምናሉ። አዲስ ቴክኖሎጂን ካለው ሁኔታ ጋር አስመምተን ችግራችንን መፍታት ላይ ይቀረናል ይላሉ። እናም ኢትዮጵያዊያን የኖረው አዲስ ነገር የመቀበል ባህላችን እየጎተተን ይሆን? የአጼ ሚኒሊክ መኳንንት መኪና መጠጋት እንደፈሩት የዘመኑ ባለስልጣናት ቴክኖሎጂን እየፈሩ ይሆን?የኤዲተር ማስታወሻ፡ አዲስ ዘይቤ ለዚህ ጽሁፍ ዝግጅት ጉዳዩ በቀጥታ የሚመለከታቸው መካከል በዚህ ጉዳይ ላይ የአዲስ አበባ ትራንስፖርት ባለስልጣን ኮሙኒኬሽን ዳይሮክቶሬትን እና የራይድ ሥራ አስፈጻሚን ለማነጋገር በአካልና በስልክ ያደረገችው ተደጋጋሚ ሙከራ አልተሳካም። ፈቃደኛ በሆኑ ጊዜ ግን አስተያየታቸውን ለማስተናገድ ዝግጁ ነች ።
