የሠራተኛና እና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር አዲስ ምዕራፍ በተሰኘው መጽሄቱ ላይ እንዳሰፈረው በግንባታ ዘርፍ ከተሰማራው የሰው ኃይል ከ54 በመቶ በላይ የሚገመተው አነስተኛ ወይም መካከለኛ ዕውቀት ያለው ሲሆን ከ10 በመቶ በታች የሚሆነው ደግሞ ከፍተኛ ሙያተኛ ተብሎ የሚመደብ ነው። እንዲሁም ከ28-30 በመቶ ያለው ሠራተኛደግሞ ማንበብና መፃፍ የሚችል ሲሆን በዋናነት የጉልበት ሥራ ተቀጣሪ ነው። የኮንስትራክሽን ዘርፍ አደጋ ስለባዎች አምራች ወጣቶች መሆናቸውሁኔታውን የበለጠ አሳሳቢ ከመሆኑም አልፎ በቤተሰብና በአገር ኢኮኖሚ ላይ የሚያሳርፈው ተፅዕኖም ብርቱ እንዲሆን ያደርጋል። የሠራተኛና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር መሥሪያ ቤት የሙያ ደህንነትና ጤና ቡድን መሪ የሆኑት አቶ መስፍን ይልማምለሠራተኞች ደህንነት የተሠጠው ትኩረት አናሳ መሆኑንና ጠንካራ ተቆጣጣሪ አካልምማጣቱ አሳሳቢእንደሆነ ይገልፃሉ።በዘርፉ የተሠማሩት የጉልበት ሠራተኞች በየጊዜው የሚደርሱት አደጋዎች ቢያሰጋቸውም ለደህንነቶቻቸው ዋስትና የማስገኘት የድርድር ጉልበቱ ያላቸው አይደሉም። ከዚህ በተጨማሪም ለሕይወታቸው ስለሚሰጉ የግንባታ ሥራ ዘርፍን በመተው ወደ ሌሎች የሥራ መስኮች ለመቀላቀል ዕድሉ ያላቸው ሠራተኞች አይደሉም። ካዛንቺስ አካባቢ ለሆቴል አገልግሎት ለሚውል ባ15 ወለል ህንፃ ግንባታ ላይበጉልበት ሠራተኛነት ሲሠሩ ነው ያገኘናቸው ወ/ሮ አስናቀች ለገሠ እንደሚሉት “በቀን 70 ብር ቢከፈለኝም ለዕለት ቀለብ እንጂ ለቤት ኪራይ እንኳ ፈጽሞ አይበቃኝም። አልተማርኩም የተለየ ሙያም የለኝም፤ ስለዚህ የማገኘውን ክፍያ እንደ ጥሩ አመራጭ ይዠዋለሁ። ”የኮንስትራክሽን ሚኒስቴር በግንባታ ዘርፍ ላይ የተለያዩ ህግና ደንብ እንዲወጣ ያደረገ ሲሆን በዋናነት ትኩረቱን በደህንነትና ጤንነት ላይ ያደረገ አዋጅ ቁጥር 724/2001 መኖሩ ይታወቃል። በአዲስ አበባ አስተዳደር የሰራተኞችና ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ በተለያዩ ጊዜያቶች የወጡየግንባታ ህጎች ቢኖሩም በተገቢ ሁኔታ ተግባሪዊ ባለመደረጋቸው አደጋዎቹየከፉእንዲሆኑአድርጓል። አሠሪዎች (ኮንትራክተር)እና የመንግስት አካላት ተጠያቂነታቸው ሙሉ በሙሉ አለመረጋገጡም አደጋው እንዲቀጥልና እንዲጨምር ከመፍቀዱም በላይ ሠራተኞቹ ዋስትና እንዳይኖራቸውም አድርጓል። በተጨማሪም አሠሪዎች የጥንቃቄ መሳሪያዎች አሟልተው አለማቅረባቸውየአደጋው መጠን እንዳይቀነስ፤ እንዲሁም ሊከላከሏቸው የሚችሉአደጋዎች ሞትና ከባድ የአካል ጉዳቶችእንዲደርሱ እየዳረጉ ነው። “አሠሪው ወደ ሥራ ከማስገባቱ በፊት የጥንቃቄ ቁሳቁስን ማሟላት አለበት የሚል ህግ አለ”የሚሉት የቢሮው ኃላፊ ዋነኛ ችግሩ የሕግ አለመተግበር መሆኑንይገልፃሉ። “ሕጉ ተግባራዊ አለመሆኑ ሰራተኞችን ለአካልጉዳትና ሞት እየዳረጋቸው ይገኛል” ሲሉምክፍተቱን ያሰረዳሉ። ሠራተኞችምቢሆኑ የጥንቃቄ ቁሳቁስ ሲቀርብላቸውስራውን ለምደነዋል፣ ምንም አንሆንም በሚል እንደማይጠቀሙበግንባታ ዘርፍ ላይ ያሉአሠሪዎች ለአዲስ ዘይቤ ገልጸዋል።የችግሩን ዋነኛ ምክንያት ለማወቅ በርካታ ጥናቶች ቢካሄዱም፣ የተካሄዱት ጥናቶች ውጤቶችና ምክሮች ትግበራላይ የዋሉ አይደሉም። ከተካሄዱት የዳሰሳ ጥናቶች አንዱ በኮንስትራክሽን ሚኒስቴር የተጠና ሲሆን የተካሄደውም በዋነኛነት በግንባታሥራዎች እየተስፋፉ ያሉበትን መጠን ለማወቅ ነበር። የሰራተኛ እና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር ባወጣው አዲስ ምዕራፍ መጽሔት ቅጽ 7 ቁጥር18 የካቲት 2018 እንደዘገበውበጊዜያዊና በዋናነት የጉልበት ስራ እያገለገሉ ያሉ የግንባታ ሠራተኞች ቁጥር በዘርፉ ከተሰማሩ ሠራተኞች 89 በመቶውን እንደሚይዙ ተጠቁሟል። በኢንዱስትሪው የሚታየው የ“ሰብ-ኮንትራክቲንግ” (sub-contracting) አሰራር የቅጥር ግንኙነቶችን ውስብስብ እንዲሆኑ፤ በህግ መሰረት የስራ ላይ መብቶንች ከማስጠበቅ አኳያ ብርቱ ፈተናዎች እንዲገጥሙ ምክንያት እየሆነ ነው። ዘርፉ ከፍተኛ ካፒታል የሚጠይቅና በየጊዜው እያደገ ከሚሄደው የቴክኖሎጂ አሰራር ጋር ራሱን በማደራጀት የዘመናዊ መሣሪያዎች አጠቃቀምን የሚያስገድድቢሆንም ከሠራተኞች ደህንነት መጠበቅ እኩል የሠራተኞች ጤና እና መሠረታዊ ፍላጎቶች መሟላት ላይ በርካታ ችግሮች መኖራቸው ይገለፃል። አብዛኛዎቹየግንባታሥራዎች በውጭ(outdoor) የሚሠሩና ለተለያዩ የዓየር ንብረት ሁኔታዎች (ፀሀይ፤ ሙቀት፤ ብርድ፡ ዝናብ) የሚያጋልጡ ናቸው። ከከተማ ወጣ ብለው የሚካሄዱ የኮንስትራክሽን ስራዎች ከመጠጥ ውሀ ጀምሮ ለቢሮ አገልግሎት፣ ለግንባታ ሰራተኞች የመኖርያ አገልግሎት አቅርቦቶች፤ የመመገቢያ ፤ የመታጠቢያና የመፀዳጃ አገልግሎት፣ የጤና አገልግሎት መስጫ፣ የሸቀጣሸቀጥ መደብርና እንዲሁም የመዝናኛ ክበብ በማደራጀት ለሠራተኞች የተሟላ ማህበራዊ አገልግሎት የመስጠት ሀላፊነት አለባቸው። እነዚህ መሠረታዊ ፍላጎቶች ካለመሟላታቸው አልፎ በቂ እና ተመጣጣኝ ምግብ እንደማያገኙ የሚናገሩት የቀን ሰራተኞች፣ የጉልበት ሰራተኞች እንደመሆናቸው ከአንዱ ወለል ወደ ሌላ ወለል ሲሚንቶ፣ አሸዋና ሌሎች ቁሳቁሶች በመሸከም የሚያሳልፉት የስራ ውሎ እጅግ አድካሚና አታካች ከመሆኑ በተጨማሪ የሰውነት ጉዳት (የወገብ፣ የእግር መሸማቀቅ) እንደሚደርስባቸው ይናገራሉ።የሠራተኛና ማህበሪዊ ጉዳይ ሚኒስቴር ቢሮ የሙያ ደህንነት እና ጤና ቡድን መሪ አቶ መስፍን ይልማ እንደሚሉት ደህንነትን እንደ ሥራቸው አካል ቆጥረው በማያሠሩ አሠሪዎች ምክንያት የሚጠፋው የሰው ህይወት፣ እና የሚወድመው ንብረት እየጨመረ መሆኑን ይናገራሉ። የግንባታ (ኮንስትራክሽን) ዘርፍ ጥራት ያላቸው የግንባታ ግብአቶች ተጠቅሞ ደረጃውን በጠበቀና ህግ በሚፈቅደው መሰረት መወጣጫዎቹን ከብረት አዘጋጅተው፣ ሌሎች ለደህንነት የሚረዱ የጥንቃቄ አልባሳትን ተሟልቶ ወደ ሥራ ባለመግባቱ በሚደረሰውአደጋ አሠሪው ብቻ በዓመት የገቢውን 4 በመቶ ያጣል፤ ወይም ኪሳራ ይገጥመዋል። ይህ ኪሳራ ጉዳት በደረሰው ልክ ለማሳከም የሚወጣውን የህክምና ወጭ እንደማይጨምር ጠቅሰው፤ጠቅላላ ወጪው ሲደመር ኪሳራው ከዚያም በላይ መሆኑን ያመለክታሉ። አደጋውን ዜሮ ማድረስ ባይቻልም የተለያዩ የግንዛቤና የቁጥጥር ስራዎች በመስራት መጠኑን መቀነስ እንደሚቻል ግን አበክረው ይገልፃሉ።አሁንም በግንባታ መስክ ላይ ተሰማርቶ የሚገኘው የቀን ሠራተኛሁሉንም ስጋቶችና በደሎች ችሎ፣ ብሶቱን ዋጥ አድርጎ ኑሮውን ለማሸነፍ መጣጣሩን አላቆመም። ግንባታን ዋነኛ ትኩረቱ ላደረገው ኢንቨስትመንት ትልቅ ቦታ ቢሰጠውም ዛሬም የግንባታ አካሄዳችን ሰውን እንደዘነጋ እየተጓዘ ነው። በእሪ በከንቱም ሆነ በሌሎች አካባቢዎች እየደረሱ ያሉት አደጋዎችም ቀጥለዋል። ማስረሻ በተባለው ወጣት ላይ ከሰሞኑ መገናኛ አካባቢ የደረሰው የሞት አደጋ ገና ሦሥት ቀኑ ነው። የጉልበት ሠራተኞቹ ስጋት ባያቋርጥም ከእጅ ወደ አፍ የሆነው ሥራቸውን ጥለው መሄድ ግን አይችሉም። የአደጋዎቹ ቁጥር ማሻቀብና የጉልበት ሠራተኞቹ የማያባራ ጥያቄ፣ የግንባታ ቁጥጥሮቹን በማጥበቅም ሆነ የጤናና የደህንነት ሁኔታዎቹን በማሻሻል ረገድ እምብዛም ለውጥ አለማምጣቱ የግንባታ ላይ ሠራተኞችን ዋይታ እሪ በከንቱ አድርጎታል።የሠራተኛና እና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር አዲስ ምዕራፍ በተሰኘው መጽሄቱ ላይ እንዳሰፈረው በግንባታ ዘርፍ ከተሰማራው የሰው ኃይል ከ54 በመቶ በላይ የሚገመተው አነስተኛ ወይም መካከለኛ ዕውቀት ያለው ሲሆን ከ10 በመቶ በታች የሚሆነው ደግሞ ከፍተኛ ሙያተኛ ተብሎ የሚመደብ ነው። እንዲሁም ከ28-30 በመቶ ያለው ሠራተኛደግሞ ማንበብና መፃፍ የሚችል ሲሆን በዋናነት የጉልበት ሥራ ተቀጣሪ ነው። የኮንስትራክሽን ዘርፍ አደጋ ስለባዎች አምራች ወጣቶች መሆናቸውሁኔታውን የበለጠ አሳሳቢ ከመሆኑም አልፎ በቤተሰብና በአገር ኢኮኖሚ ላይ የሚያሳርፈው ተፅዕኖም ብርቱ እንዲሆን ያደርጋል። የሠራተኛና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር መሥሪያ ቤት የሙያ ደህንነትና ጤና ቡድን መሪ የሆኑት አቶ መስፍን ይልማምለሠራተኞች ደህንነት የተሠጠው ትኩረት አናሳ መሆኑንና ጠንካራ ተቆጣጣሪ አካልምማጣቱ አሳሳቢእንደሆነ ይገልፃሉ።በዘርፉ የተሠማሩት የጉልበት ሠራተኞች በየጊዜው የሚደርሱት አደጋዎች ቢያሰጋቸውም ለደህንነቶቻቸው ዋስትና የማስገኘት የድርድር ጉልበቱ ያላቸው አይደሉም። ከዚህ በተጨማሪም ለሕይወታቸው ስለሚሰጉ የግንባታ ሥራ ዘርፍን በመተው ወደ ሌሎች የሥራ መስኮች ለመቀላቀል ዕድሉ ያላቸው ሠራተኞች አይደሉም። ካዛንቺስ አካባቢ ለሆቴል አገልግሎት ለሚውል ባ15 ወለል ህንፃ ግንባታ ላይበጉልበት ሠራተኛነት ሲሠሩ ነው ያገኘናቸው ወ/ሮ አስናቀች ለገሠ እንደሚሉት “በቀን 70 ብር ቢከፈለኝም ለዕለት ቀለብ እንጂ ለቤት ኪራይ እንኳ ፈጽሞ አይበቃኝም። አልተማርኩም የተለየ ሙያም የለኝም፤ ስለዚህ የማገኘውን ክፍያ እንደ ጥሩ አመራጭ ይዠዋለሁ። ”የኮንስትራክሽን ሚኒስቴር በግንባታ ዘርፍ ላይ የተለያዩ ህግና ደንብ እንዲወጣ ያደረገ ሲሆን በዋናነት ትኩረቱን በደህንነትና ጤንነት ላይ ያደረገ አዋጅ ቁጥር 724/2001 መኖሩ ይታወቃል። በአዲስ አበባ አስተዳደር የሰራተኞችና ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ በተለያዩ ጊዜያቶች የወጡየግንባታ ህጎች ቢኖሩም በተገቢ ሁኔታ ተግባሪዊ ባለመደረጋቸው አደጋዎቹየከፉእንዲሆኑአድርጓል። አሠሪዎች (ኮንትራክተር)እና የመንግስት አካላት ተጠያቂነታቸው ሙሉ በሙሉ አለመረጋገጡም አደጋው እንዲቀጥልና እንዲጨምር ከመፍቀዱም በላይ ሠራተኞቹ ዋስትና እንዳይኖራቸውም አድርጓል። በተጨማሪም አሠሪዎች የጥንቃቄ መሳሪያዎች አሟልተው አለማቅረባቸውየአደጋው መጠን እንዳይቀነስ፤ እንዲሁም ሊከላከሏቸው የሚችሉአደጋዎች ሞትና ከባድ የአካል ጉዳቶችእንዲደርሱ እየዳረጉ ነው። “አሠሪው ወደ ሥራ ከማስገባቱ በፊት የጥንቃቄ ቁሳቁስን ማሟላት አለበት የሚል ህግ አለ”የሚሉት የቢሮው ኃላፊ ዋነኛ ችግሩ የሕግ አለመተግበር መሆኑንይገልፃሉ። “ሕጉ ተግባራዊ አለመሆኑ ሰራተኞችን ለአካልጉዳትና ሞት እየዳረጋቸው ይገኛል” ሲሉምክፍተቱን ያሰረዳሉ። ሠራተኞችምቢሆኑ የጥንቃቄ ቁሳቁስ ሲቀርብላቸውስራውን ለምደነዋል፣ ምንም አንሆንም በሚል እንደማይጠቀሙበግንባታ ዘርፍ ላይ ያሉአሠሪዎች ለአዲስ ዘይቤ ገልጸዋል።የችግሩን ዋነኛ ምክንያት ለማወቅ በርካታ ጥናቶች ቢካሄዱም፣ የተካሄዱት ጥናቶች ውጤቶችና ምክሮች ትግበራላይ የዋሉ አይደሉም። ከተካሄዱት የዳሰሳ ጥናቶች አንዱ በኮንስትራክሽን ሚኒስቴር የተጠና ሲሆን የተካሄደውም በዋነኛነት በግንባታሥራዎች እየተስፋፉ ያሉበትን መጠን ለማወቅ ነበር። የሰራተኛ እና ማሕበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር ባወጣው አዲስ ምዕራፍ መጽሔት ቅጽ 7 ቁጥር18 የካቲት 2018 እንደዘገበውበጊዜያዊና በዋናነት የጉልበት ስራ እያገለገሉ ያሉ የግንባታ ሠራተኞች ቁጥር በዘርፉ ከተሰማሩ ሠራተኞች 89 በመቶውን እንደሚይዙ ተጠቁሟል። በኢንዱስትሪው የሚታየው የ“ሰብ-ኮንትራክቲንግ” (sub-contracting) አሰራር የቅጥር ግንኙነቶችን ውስብስብ እንዲሆኑ፤ በህግ መሰረት የስራ ላይ መብቶንች ከማስጠበቅ አኳያ ብርቱ ፈተናዎች እንዲገጥሙ ምክንያት እየሆነ ነው። ዘርፉ ከፍተኛ ካፒታል የሚጠይቅና በየጊዜው እያደገ ከሚሄደው የቴክኖሎጂ አሰራር ጋር ራሱን በማደራጀት የዘመናዊ መሣሪያዎች አጠቃቀምን የሚያስገድድቢሆንም ከሠራተኞች ደህንነት መጠበቅ እኩል የሠራተኞች ጤና እና መሠረታዊ ፍላጎቶች መሟላት ላይ በርካታ ችግሮች መኖራቸው ይገለፃል። አብዛኛዎቹየግንባታሥራዎች በውጭ(outdoor) የሚሠሩና ለተለያዩ የዓየር ንብረት ሁኔታዎች (ፀሀይ፤ ሙቀት፤ ብርድ፡ ዝናብ) የሚያጋልጡ ናቸው። ከከተማ ወጣ ብለው የሚካሄዱ የኮንስትራክሽን ስራዎች ከመጠጥ ውሀ ጀምሮ ለቢሮ አገልግሎት፣ ለግንባታ ሰራተኞች የመኖርያ አገልግሎት አቅርቦቶች፤ የመመገቢያ ፤ የመታጠቢያና የመፀዳጃ አገልግሎት፣ የጤና አገልግሎት መስጫ፣ የሸቀጣሸቀጥ መደብርና እንዲሁም የመዝናኛ ክበብ በማደራጀት ለሠራተኞች የተሟላ ማህበራዊ አገልግሎት የመስጠት ሀላፊነት አለባቸው። እነዚህ መሠረታዊ ፍላጎቶች ካለመሟላታቸው አልፎ በቂ እና ተመጣጣኝ ምግብ እንደማያገኙ የሚናገሩት የቀን ሰራተኞች፣ የጉልበት ሰራተኞች እንደመሆናቸው ከአንዱ ወለል ወደ ሌላ ወለል ሲሚንቶ፣ አሸዋና ሌሎች ቁሳቁሶች በመሸከም የሚያሳልፉት የስራ ውሎ እጅግ አድካሚና አታካች ከመሆኑ በተጨማሪ የሰውነት ጉዳት (የወገብ፣ የእግር መሸማቀቅ) እንደሚደርስባቸው ይናገራሉ።የሠራተኛና ማህበሪዊ ጉዳይ ሚኒስቴር ቢሮ የሙያ ደህንነት እና ጤና ቡድን መሪ አቶ መስፍን ይልማ እንደሚሉት ደህንነትን እንደ ሥራቸው አካል ቆጥረው በማያሠሩ አሠሪዎች ምክንያት የሚጠፋው የሰው ህይወት፣ እና የሚወድመው ንብረት እየጨመረ መሆኑን ይናገራሉ። የግንባታ (ኮንስትራክሽን) ዘርፍ ጥራት ያላቸው የግንባታ ግብአቶች ተጠቅሞ ደረጃውን በጠበቀና ህግ በሚፈቅደው መሰረት መወጣጫዎቹን ከብረት አዘጋጅተው፣ ሌሎች ለደህንነት የሚረዱ የጥንቃቄ አልባሳትን ተሟልቶ ወደ ሥራ ባለመግባቱ በሚደረሰውአደጋ አሠሪው ብቻ በዓመት የገቢውን 4 በመቶ ያጣል፤ ወይም ኪሳራ ይገጥመዋል። ይህ ኪሳራ ጉዳት በደረሰው ልክ ለማሳከም የሚወጣውን የህክምና ወጭ እንደማይጨምር ጠቅሰው፤ጠቅላላ ወጪው ሲደመር ኪሳራው ከዚያም በላይ መሆኑን ያመለክታሉ። አደጋውን ዜሮ ማድረስ ባይቻልም የተለያዩ የግንዛቤና የቁጥጥር ስራዎች በመስራት መጠኑን መቀነስ እንደሚቻል ግን አበክረው ይገልፃሉ።አሁንም በግንባታ መስክ ላይ ተሰማርቶ የሚገኘው የቀን ሠራተኛሁሉንም ስጋቶችና በደሎች ችሎ፣ ብሶቱን ዋጥ አድርጎ ኑሮውን ለማሸነፍ መጣጣሩን አላቆመም። ግንባታን ዋነኛ ትኩረቱ ላደረገው ኢንቨስትመንት ትልቅ ቦታ ቢሰጠውም ዛሬም የግንባታ አካሄዳችን ሰውን እንደዘነጋ እየተጓዘ ነው። በእሪ በከንቱም ሆነ በሌሎች አካባቢዎች እየደረሱ ያሉት አደጋዎችም ቀጥለዋል። ማስረሻ በተባለው ወጣት ላይ ከሰሞኑ መገናኛ አካባቢ የደረሰው የሞት አደጋ ገና ሦሥት ቀኑ ነው። የጉልበት ሠራተኞቹ ስጋት ባያቋርጥም ከእጅ ወደ አፍ የሆነው ሥራቸውን ጥለው መሄድ ግን አይችሉም። የአደጋዎቹ ቁጥር ማሻቀብና የጉልበት ሠራተኞቹ የማያባራ ጥያቄ፣ የግንባታ ቁጥጥሮቹን በማጥበቅም ሆነ የጤናና የደህንነት ሁኔታዎቹን በማሻሻል ረገድ እምብዛም ለውጥ አለማምጣቱ የግንባታ ላይ ሠራተኞችን ዋይታ እሪ በከንቱ አድርጎታል።
